Vasıl Hemzesi, sakin bir harfin başına getirilen ve vasıl (geçiş) durumunda okunmayan hemzeye denir. Fiil, isim ve harfte bulunan vasıl hemzesine Kuran’ı Kerim’ de sıkça rastlarız. Pekçok hususta Resm-i Osmani’ye uygun bir yazıma sahip olan Medine basımı mushaflarda vasıl hemzesine hareke konulmamaktadır. Lakin vasıl hemzesinin alamet-i farıkası olarak hemzenin üstüne küçük bir sad harfi konulmuştur. Harekelendirme işlemi tamamen Kuran okuyucunun bilgisine bırakılmıştır. Biz bu yazımızda İmam İbnu’l-Cezeri’nin tecvid ile alakalı meşhur manzumesi “Mukaddime” nin vasıl hemzesi ile alakalı olan beyitlerini inceleyeceğiz.
Vasıl Hemzesini Harekelendirmek
Vasıl hemzesi sadece kelime başında bulunur ve sadece ibtida (başlangıç) halinde telaffuz edilir. Kelime ortasında kalınca telaffuz olunmaz. Bu hemze hem fiil hem isim hem de harfte bulunur. Şimdi vasıl hemzesini nasıl harekelendiririz onu inceleyelim:
- Fiillerde Bulunan Vasıl Hemzesi: Vasıl hemzesinden başlayarak baştan üçüncü harfin harekesine bakarız. Eğer dammeli ise vasıl hemzesini dammeleriz. ارْكُضْ gibi. Eğer üçüncü harf fethalı veya kesralı ise hemzeyi kesra ile harekelendiririz. ابْتِغَاء ve اسْتَغْفِرْ gibi.
- İsimlerde Bulunan Vasıl Hemzesi: Mastarlarda dahil isimlerde bulunan vasıl hemzesini daima kesra ile harekelendiririz. ٱسْتِكْبَارًا gibi.
- Harflerde Bulunan Vasıl Hemzesi: Harflerde sadece belirlilik lamının başında bulunan vasıl hemzesini daima fetha ile harekelendiririz. ٱلسَّيِّئِ gibi.
Kuran’daki Yedi İsim
Kuran’ı Kerim’ de semai olarak geçen başında vasıl hemzesi bulunan yedi tane isim vardır ki; ibtida halinde daima kesra ile harekelendirilir. Bu isimler:
- ابْن – ابْنَت – امْرِىء – اثْنَيْنِ – امْرَأة – اسْم –اثْنَتَيْنِ
Vasıl Hemzesi Beyitleri
Mukaddime’ de vasıl hemzesi ile alakalı üç beyit bulunmaktadır. Sadece harekelendirme safhasının anlatıldığı bu beyitlerde vasıl ve katı hemze yanyana geldiği durumlar gibi detay bilgiler verilmemiştir. Bu nedenle biz de detaylı bilgi vermedik. Vasıl ve katı hemzesine dair detaylı bilgi ve pdf için ⇒ https://www.sahihtilavet.com/vasil-ve-kati-hemzesi/
Beyitlerin Arapçalarını ve Türkçe tercümelerini pdf olarak ekledik. İstifadeli olması temennisiyle….
