Sıfat harfin bünyesinde bulunan tüm özelliklere denir. Hava akımı, ses akımı, kalınlık ve incelik gibi. Öncelikle sıfatların asli ve ârizi olmak üzere iki kısma ayrıldığını belirtmemiz gerekir. İlk olarak ârizi sıfattan bahsedelim. Ârizi sıfat; harfin bünyesinde bulunmayan, ârizi (geçiçi) sebepler nedeniyle oluşan sıfatlara denir. Mesela; ra harfinin kalınlık ve incelik durumu, sakin nun veya tenvinden sonra gelen vav ve ya harfinde gunne sesinin verilmesi gibi. Halbuki vav ve ya harfinde gunne sesi yoktur, sadece idğamı meal gunne durumunda gunne sesi verilmektedir. Asli sıfat ise; harfin zatında bulunan ondan ayrılmayan sıfatlara denir. Mesela; sad harfinin kalınlık, sin harfinin incelik özelliği gibi. Şimdi sözü kadim manzumemize bırakalım.
Yazımızın sonunda Cezeriyye manzumesindeki “harflerin sıfatları” adlı bölümde bulunan beyitlerin Arapça ve Türkçeleri pdf olarak eklenmiştir.
Sıfat Beyitlerinden Öğrendiklerimiz
İmam İbnu’l-Cezeri “harflerin sıfatları” adlı bölümde harflerin sıfatlarından bahsetmiş, zıddı olan asli sıfatların bir kısmını sayıp gerisini Kuran okuyucuna bırakmıştır. Zikrettiği sıfatlar; cehr, rihvet, istifal, infitah ve ismattır. Bu sıfatlar kendi zıtlarına kıyasla daha fazla harfte bulunmaktadır.
Nâzım ardından ilk beyitte zikretmediği sıfatları ve o sıfatlara ait harfleri zikretmiştir:
- İlk olarak hems ve şiddet sıfatını ve harflerini
- Ardından şiddet ve rihvet sıfatının arası bir sıfat olan beyniyye sıfatını ve harflerini,
- Telaffuzu esnasında sesin ağzın kubbesine yükseldiği istila (kalın) harfleri ve bunların sadece yedi tane olduğunu,
- Peşinden tek tek itbak sıfatına sahip dört kalın harfi ve izlak sıfatına sahip harfleri,
- Safir ve kalkale sıfatlarına sahip olan harfleri,
- Öncesi fethalı sakin vav ve ya harfinde lin sıfatını,
- Lam ve ra harfinde inhiraf sıfatını,
- Ra harfinde tekrir sıfatını,
- Şin harfinde tefeşşi sıfatını,
- Dat harfinde ise istitale sıfatı olduğunu zikretmiştir.
Zıddı olmayan sıfatlardan sadece gunne sıfatını zikretmemiştir. Görünüyor ki İmam İbnu’l- Cezeri en azından bu manzumesinde gunneyi sadece harflerin mahreçleri kısmında zikretmekle yetinmiştir. (Bazı alimlere göre gunne sıfattır, bazılarına göre ise mahreçtir. )
⇒ Cezeriyye Metni Sıfatlar Pdf
