Kalınlık Mertebeleri adlı beyitler, Muhammed Mütevelli‘ ye ait olup İmam İbnu’l-Cezeri’nin, Mukaddime adlı manzumesinin sonuna eklenmiştir. Tetimmat başlığı altında zikredilen bu konu Kuran okuyucusu için çok önemlidir. Zira kalın harflerdeki kalınlık derecelerini bilmemek okuyuşta tekellüflere neden olabilmektedir.
Kalınlık Mertebeleri Nedir?
Kuran alfabesinde daima kalın okunan sadece yedi harf vardır. Bunlar خص ضغط قظ harfleridir. Lakin bu harflerin kalınlık mertebeleri, taşıdıkları harekelere göre değişir. İşte Mısırlı bir alim olan Muhammed Mütevelli, bu yedi beyitte istila (kalın) harflerin kalınlık bakımından aynı olmadığını ve bu konuda iki farklı görüşün olduğunu zikretmiştir. Şimdi beyitlere göre istila harflerinin kalınlık dereceleri ile alakalı görüşlerini inceleyelim:
- Görüş: Bu görüşe göre kalınlık mertebeleri üç tanedir: Kalınlık derecesinde en üst mertebede fethalı, ardından dammeli ve kesralı istila harfleri gelmektedir. Eğer istila (kalın) harfi sakin ise, -kalınlık mertebesi açısından- önceki harfin harekesine tabidir.
- Görüş: Bu görüşe göre kalınlık mertebeleri beş tanedir: Kalınlık derecesinde en üst mertebede olan; elif ile med yapılan fethalı kalın harf, ardından elif meddi bulunmayan fethalı, sonra sırasıyla dammeli, sakin ve kesralı istila harfleridir. Örnek ve detaylı bilgi için: https://www.sahihtilavet.com/tefhim-ve-terkik/
kalınlık mertebeleri
Kalınlık Mertebelerini Bilmenin Faydaları
Kuran okuyucusu kalın harflerdeki kalınlık derecelerini bildiği zaman:
- Tüm kalın harfleri aynı seviyede kalın okuma zorluğundan kurtulur
- Kalın harfler arasındakı ses dengesini sağlamış olur.
- Kesralı kaf, ha, ğayn gibi kalın olduğu halde itbak sıfatına sahip olmayan bu harflere aşırı kalın ses vermekten kurtulur.
- Tüm kesralı kalın harfleri sanki fethalıymış gibi çok fazla kalın okuma zahmetinden kurtulur
- Doğru, akıcı ve güzel bir okuyuşa sahip olma konusunda sağlam bir adım atmış olur.
Hakikat: Kesralı İstilâ Harfleri
Beyitlerin sonunda Muhammed Mütevelli şu hakikati güzelce izah etmiştir:
Kesralı olan istila harfi, kalınlık mertebesi olarak en alt seviye de olsa da istifal (ince) harflere nazaran kesinlikle daha kalındır. Hiçbir zaman kesralı istila harfine incedir denilemez…
Altta beyitlerin Arapça ve Türkçeleri verilmiştir. İstifadeli olması temennisiyle…
