Hareke sesleri, İmam İbnu’l-Cezeri’nin, Mukaddime adlı manzumesinde zikredilmemiş önemli bir konudur. Önemine binâen manzumenin sonuna tetimmât (tamamlayıcı önemli bilgiler) başlığı altında eklenmiştir. Tecvid ilminde “itmâmu’l-harekât” olarak bilinen bu husus; hareke seslerinin tam olarak telaffuz edilmesidir. İmam Şihabuddin et-Tîbî’nin “Manzumetu’l-mufid fi ilmi’t-tecvid” adlı manzumesinden alınan bu yedi beyit, bize hareke seslerini en doğru şekilde nasıl seslendireceğimizi izah etmektedir.
Hareke sesleri
Kuran’ı Kerim alfabesinde sessiz harfleri okutan üç türlü hareke sesi vardır: Damme, fetha ve kesra. Damme, üzerine konulduğu harfi “u” sesiyle, fetha ince harfleri “açık e “, kalın harfleri “kalın a” sesiyle, kesra ise “i” sesiyle okutur. İmam Şihabuddin et-Tîbî’ye göre hareke seslerinin tam bir şekilde seslendirilmesi için şu şartlara riayet etmek gerekir:
Tam ve doğru bir damme sesi için, dudakların tam bir şekilde öne doğru büzmek, kesra sesi için, alt çenenin (iyice) aşağıya indirmek, fetha sesi için, ağzın yukarıya doğru dik bir şekilde açmak gerekir. İmam et-Tîbî bunun nedenı de şöyle açıklıyor:
Zira harfler harekeli oldukları zaman, sahip oldukları harekenin aslı olan mahreç eşlik eder. Yani damme sesinde vav harfinin mahrecini, fetha sesinde elif harfinin mahrecini, kesra sesinde ise ya harfinin mahrecini kullanırız.
Hareke sesleri Hataları
Hareke seslerini tam ve doğru şekilde vermediğimizde Kuran kıraatinin tamamı bundan etkilenir. Hareke sesleri net telaffuz edilmediğinde sesler birbirine benzeyebilir. Bu da bazı zamanlarda Kuran okuyucusunun lahn-i celi dediğimiz açık hataya düşürebilir. Özellikle hafızlar net olmayan bu hareke sesleri yüzünden malesef ki lahn-i celi ile dolu bir hıfza sahip olabilirler. Başta hafızlar olmak üzere her müslümanın en azından namazda okuduğu sureleri en acil şekilde celi hatadan arındırması vaciptir.
Bu konuya örnek olarak; hareke sesleri tam verilmediği için yuvarlanarak okunan ve tekrar telaffuz ettirildiği zaman çoğu kimsenin gerçek harekesi ile tanıştığı bir kelimeden bahsedebiliriz. Kafirun suresi 6. ayette bulunan ( لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِىَ دِين) دِينُكُمْ kelimesinin “nun” harfinin harekesi dammedir. Lakin hızlı okuyan ve hareke seslerini net vermeye alışmamış bir kâri nun harfinin harekesini damme-kesra arası bir sesle hatta kesra sesiyle okuyabilmektedir. Bu hareke değişikliği lahn-i celi sayılmakta ve tecvid alimlerince caiz görülmemektedir.
Tavsiye
İmam Şihabuddin et-Tîbî’ nin son olarak bize bir tavsiyesi de var:
Dammeli harfte dudaklarını tam bir şekilde öne doğru büzmeyen bir Kuran okuyucusu görürsen onu düzelt ! Zira o okuyucu damme sesini eksik yapmıştır. Gerekli olan ise dudakları (öne doğru büzerek) tam bir şekilde telaffuz etmektir. Aynı şekilde fethalı ve kesralı harflerde de hareke seslerinin tam olması için yapılması gerekenleri yapmak gerekir. Bunu iyice anla ki doğru olan okuyuşa sahip olasın…
Altta konunun Arapça beyitleri ve Türkçe tercümeleri pdf olarak verilmiştir. İstifadeli olması dileğiyle…..
